(HNMO) - Nelson Mandela vĩ đại không chỉ bởi quá trình đấu tranh và những năm tháng bất khuất trong chốn lao tù, hành trình xóa bỏ chế độ Apartheid hay nỗ lực hòa giải dân tộc. Ông bất tử bởi đã xây dựng những nền móng cho nền dân chủ ở Nam Phi.Từ tù nhân trở thành Tổng thống Nelson Mandela (1918 – 2013) sinh trưởng trong một gia đình tù trưởng ở làng Mvezo, quận Umtata, thủ phủ bang Transkei, Nam Phi với tên Rolihlahla Mandela. Bảy tuổi rưỡi, ông được đi học. Trong ngày học đầu tiên, cô giáo da trắng đã đặt cho ông tên tiếng Anh là Nelson. Cho đến cuối đời, Nelson Mandela vẫn không hiểu tên đó có nghĩa gì và vì sao cô giáo lại đặt cho ông cái tên đó. 
Người cha qua đời khi Nelson lên 9, một tù trưởng khác đã nhận nuôi ông. Trong hồi ký “Long Walk To Freedom” (Chặng đường dài đến tự do), Nelson Mandela kể lại đó là quãng thời gian ông được nuôi dưỡng, giáo dục nghiêm khắc để làm "người kế vị". Sau khi tốt nghiệp trung học, Nelson theo học Đại học Fort Hare, "vườn ươm" của trí thức da đen Nam Phi. Nelson học rất chăm chỉ và tích cực tham gia các hoạt động thể thao. Trong năm học cuối (1941), ông bị buộc rời khỏi trường vì không chịu khuất phục trước những trò ranh ma của vị giám đốc trong cuộc bầu cử Ban Chấp hành Hội Sinh viên. Nelson đến phụ việc tại một văn phòng luật sư và theo học hàm thụ tại Trường Đại học Tổng hợp Nam Phi ở Johannesburg. Dù đã chi tiêu tằn tiện quá mức nhưng mỗi tháng Nelson vẫn phải nợ tiền nhà. Bộ comple cũ ông chủ cho, Nelson phải mặc suốt 5 năm với chi chít các miếng vá. Cuộc sống ở Johannesburg đã mở cho Nelson một thế giới mới. Ông đau đớn nhận rõ: Một đứa trẻ người Phi chỉ sinh ra trong nhà hộ sinh dành cho người Phi, chỉ được bước lên xe bus dành cho người Phi, chỉ ở trong vùng qui định dành cho người Phi, chỉ được đi học và tìm việc dành cho người Phi và lúc nào cũng có thể bị chặn lại giữa đường, nếu không mang thẻ căn cước có thể bị ném vào nhà giam. Nelson viết trong hồi ký: "Những sự nhục mạ chất chồng, hàng vạn sự bất công khôn tả thức dậy trong tôi lòng căm phẫn đòi phải chiến đấu chống lại hệ thống chính trị tàn bạo đã bỏ tù cả dân tộc tôi. Không thể nói ngày cụ thể tôi bắt đầu hiến thân mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc tôi, đồng bào tôi. Đối với tôi, việc dấn thân vào cuộc đấu tranh ấy đơn giản, bởi vì tôi không thể làm khác được".Năm 1947, Nelson được bầu vào Thường vụ và trực tiếp làm Bí thư Tỉnh đoàn Transvaal. Đó là chức danh công khai đầu tiên của ông ở đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC), tổ chức lãnh đạo phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc giành quyền tự do và bình đẳng cho người dân Nam Phi.Trong cuộc tuyển cử của người da trắng năm 1948, đảng Quốc gia của Daniel Malan với cương lĩnh Apartheid thắng cử. Dưới bàn tay sắt của Malan, hàng loạt đạo luật kỳ quái phục vụ cho chính sách phân biệt chủng tộc tệ hại và đẫm máu nhất trong lịch sử loài người văn minh được ban hành. ANC tổ chức phong trào phản kháng bất bạo động, kêu gọi toàn dân bãi công, mit-tinh tuần hành... để phản đối. Năm 1952, Nelson mở văn phòng luật sư nhận bào chữa cho người nghèo cũng như tham gia các hoạt động đối kháng ôn hòa. Thế nhưng năm 1956, Nelson cùng 150 người khác bị bắt với cáo buộc phản quốc. Nhờ sự biện hộ của luật sư, trầy trật trong 5 năm trời, các bị cáo mới được tuyên trắng án.Khi con đường đấu tranh bất bạo động bị ngăn cấm, ban lãnh đạo ANC quyết định thành lập thêm "cánh vũ trang" nhưng là "tổ chức độc lập" nằm dưới quyền điều hành của ANC. Tháng 11-1961, Nelson Mandela trở thành người lãnh đạo cánh vũ trang MK (Ngọn lao), dùng vũ lực trong đấu tranh. Đầu năm 1962, Nelson bí mật công du một loạt nước: Tanzania, Sudan, Ethiopie, Ai Cập, Algerie, Ghinea, Senagal và Anh để mở rộng quan hệ và tranh thủ sự ủng hộ về chính trị, kinh tế cũng như huấn luyện quân sự cho MK. Ngay khi trở về nước (8-1962), ông bị bắt với tội danh kích động bạo loạn và rời Nam Phi bất hợp pháp, bị tuyên 5 năm tù. Tháng 6-1964, Nelson lại bị tuyên án chung thân khổ sai về tội “lên kế hoạch phá hoại nhà nước”. Trước tòa, Nelson Mandela đanh thép: “Tôi cống hiến cả cuộc đời mình cho cuộc đấu tranh của nhân dân Nam Phi. Tôi giương cao lý tưởng dân chủ và xã hội tự do mà ở đó tất cả mọi người bình đẳng chung sống với nhau trong những điều kiện và khả năng như nhau. Đó là một lý tưởng mà tôi lấy làm lẽ sống và hy vọng sẽ đạt được. Song nếu cần tôi cũng sẵn sàng hy sinh cho lý tưởng ấy". Dù bị đối xử khắc nghiệt trong nhiều trại tù khác nhau (ông bị nhốt trong xà lim ở đảo Robben ngoài Đại Tây Dương suốt 18 năm trong tổng số 27 năm ở tù), Nelson Mandela vẫn luôn giữ được khí tiết của một chiến sĩ dám dấn thân vì đại nghĩa. Nelson từng nhiều lần từ chối các điều kiện trả tự do của nhà cầm quyền. Chính vì vậy mà uy tín của ông ngày một lớn trong lòng người dân Nam Phi bất chấp việc chính quyền Apartheid đã sử dụng mọi biện pháp ngăn cấm việc truyền bá hình ảnh, tài liệu về ông. Rốt cuộc, bản án khắc nghiệt của nhà cầm quyền nhằm triệt tiêu ý chí chiến đấu của ông đã trở nên vô hiệu.Tháng 2-1990, sau hơn 10.000 ngày tù đày, Nelson được trả tự do ở tuổi 71. Nổi lên trên bầu trời Nam Phi như một niềm hy vọng lớn lao, ngay sau phút giây được ngắm nhìn bầu trời bao la, ông bắt tay vào công cuộc xây dựng tự do, hàn gắn những chia cắt trong lòng dân tộc. Trong hồi ký, ông viết: “Khi tôi bước chân ra khỏi tù ngục, sứ mệnh của tôi là giải phóng cả người bị áp bức lẫn người áp bức. Một số người nói sứ mệnh đó đã hoàn thành. Nhưng tôi biết là không phải. Sự thật là chúng ta chưa có tự do; chúng ta mới chỉ đơn thuần đạt được quyền tự do lựa chọn cuộc sống tự do và quyền không bị áp bức. Chúng ta chưa bước những bước cuối của chặng đường mà mới chỉ là bước đầu tiên trên một chặng đường dài và khó khăn. Để được tự do, không đơn giản chỉ là tháo bỏ xiềng xích của một con người, mà phải biết sống theo cách tôn trọng và tăng cường sự tự do của người khác. Thử thách thực sự đối với niềm tin vào tự do của chúng ta mới chỉ bắt đầu”.
Tác giả
Copyright © 2023 All Rights Reserved.
Bình luận